Phát biểu của ỦY VIÊN BCH TRUNG ƯƠNG ĐẢNG, PHÓ CHỦ TỊCH QH UÔNG CHU LƯU tại Hội nghị Thường trực HĐND các tỉnh khu vực Bắc Trung bộ

​Thưa đồng chí Mai Văn Ninh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Thanh Hóa

Thưa các đồng chí Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố khu vực Bắc Trung bộ

Thưa toàn thể các vị đại biểu,

Trong không khí phấn khởi, tự hào chào mừng 66 năm Cách mạng Tháng tám và Quốc khánh 2.9, hôm nay, tôi rất vui mừng đến dự Hội nghị Thường trực HĐND các tỉnh khu vực Bắc Trung bộ tổ chức tại thành phố Thanh Hóa Anh hùng. Nhân dịp này, tôi xin chuyển lời thăm hỏi ân cần của Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng đến các đồng chí đại biểu về dự Hội nghị, các đồng chí lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa, đồng bào, đồng chí trong tỉnh. Chúc các đồng chí mạnh khỏe và thành công trên cương vị công tác của mình.

Thưa các đồng chí,

Như các đồng chí đã biết, cuộc bầu cử ĐBQH Khóa XIII và bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011 - 2016 đã thành công tốt đẹp. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nước nhà, chúng ta đã tiến hành bầu cử ĐBQH và bầu cử đại biểu HĐND các cấp trong cùng một ngày, với quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Hơn 62 triệu cử tri của cả nước đã đi bầu cử, đạt tỷ lệ 99,52%, sáng suốt lựa chọn, bầu đủ 500 ĐBQH và trên 300 ngàn đại biểu HĐND các cấp, những người thay mặt nhân dân gánh vác trọng trách ở cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Cuộc bầu cử diễn ra trong không khí phấn khởi, dân chủ, đúng pháp luật, an toàn, tiết kiệm, thật sự là ngày hội lớn của toàn dân. Như đồng chí Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu tại kỳ họp thứ nhất QH Khóa XIII là: “thành công của cuộc bầu cử một lần nữa khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng ta, chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc và tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền, thể hiện tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm và niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ ta”.

Tại kỳ họp thứ nhất QH Khóa XIII diễn ra tại Hà Nội từ ngày 21.7 đến ngày 6.8.2011, QH đã quyết định tổ chức và nhân sự cấp cao của bộ máy nhà nước nhiệm kỳ 2011 – 2016. Với sự đồng thuận, tín nhiệm cao, QH đã bầu và phê chuẩn các chức danh trong bộ máy nhà nước, tin tưởng giao trọng trách và tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện đầy đủ và hiệu quả chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình. Đây là tiền đề rất quan trọng bảo đảm cho việc triển khai thực hiện thắng lợi các văn kiện của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, đưa nước ta tiếp tục phát triển vững chắc trong giai đoạn mới. QH cũng đã quyết định việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 theo những định hướng lớn đã được Hội nghị lần thứ hai BCHTW Đảng khóa XI quyết định, trong đó có vấn đề đổi mới tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND.

Trong tháng 6 vừa qua, HĐND các tỉnh, thành phố trong cả nước cũng đã tổ chức thành công kỳ họp thứ nhất để bầu ra các nhân sự chủ chốt trong bộ máy nhà nước ở địa phương, bàn và quyết định một số vấn đề quan trọng khác. Thay mặt UBTVQH, tôi nhiệt liệt hoan nghênh và chúc mừng thành công của các đồng chí.

Thưa các đồng chí,

Hội nghị lần này tập trung thảo luận về hai nội dung quan trọng trong hoạt động của HĐND, đó là: Hoạt động tiếp xúc cử tri và việc giám sát thực hiện ngân sách nhà nước. Do đây là Hội nghị đầu tiên trong khu vực của nhiệm kỳ mới nên các đồng chí cũng kết hợp trao đổi về kinh nghiệm hoạt động của nhiệm kỳ 2004 - 2011 và một số phương hướng hoạt động của nhiệm kỳ mới. Qua theo dõi tình hình tổ chức và hoạt động của HĐND các tỉnh khu vực Bắc Trung bộ và qua ý kiến đánh giá của các đồng chí, có thể thấy về cơ bản HĐND nói chung, Thường trực HĐND và các ban của HĐND nói riêng đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định của pháp luật. 

Tại Hội nghị này, đã có nhiều ý kiến phát biểu cụ thể, tâm huyết, đề cập đến nhiều nội dung về hai chủ đề chính của Hội nghị. Các đại biểu đã đánh giá khách quan những mặt được và thẳng thắn chỉ rõ những mặt còn tồn tại, hạn chế trong hoạt động của HĐND, đề xuất nhiều giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả tiếp xúc cử tri và giám sát việc phân bổ, quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước ở địa phương. Ở đây, tôi chỉ đề cập, làm rõ thêm một số vấn đề mà các đồng chí đã trao đổi, thảo luận.

Về vấn đề tiếp xúc cử tri:

Một trong những nhiệm vụ cơ bản của đại biểu HĐND được Luật tổ chức HĐND và UBND, Quy chế hoạt động của HĐND quy định là: Đại biểu HĐND phải liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri ở đơn vị bầu ra mình, có trách nhiệm thu thập và phản ánh trung thực ý kiến, nguyện vọng, kiến nghị của cử tri với HĐND, các cơ quan hữu quan ở địa phương. Tiếp xúc cử tri là một trong nhiều phương thức bảo đảm chất lượng và hiệu quả hoạt động của đại biểu HĐND.

Để hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND đạt hiệu quả, theo tôi, chúng ta cần làm tốt hai việc sau: Thứ nhất, cần đa dạng hóa các hình thức tiếp xúc cử tri. Đây cũng là vấn đề đang được lãnh đạo QH quan tâm, sắp tới sẽ có hướng dẫn cụ thể về đổi mới hoạt động tiếp xúc cử tri của ĐBQH. Ngoài việc tiếp xúc cử tri theo định kỳ trước và sau kỳ họp, cần chú ý tổ chức tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, tiếp xúc cử tri nơi có những vấn đề KTXH bức xúc, tiếp xúc cử tri nơi công tác, nơi cư trú, theo giới, theo đối tượng chuyên môn nghề nghiệp hoặc các nhóm đối tượng đặc thù khác. Tùy theo đặc điểm, tính chất và mục đích cuộc tiếp xúc cử tri mà đại biểu HĐND chọn hình thức tiếp xúc cử tri thích hợp. Các đại biểu HĐND và cơ quan giúp việc cần xác định được sự khác nhau giữa các hình thức tiếp xúc cử tri để có sự chuẩn bị chu đáo. Việc kết hợp các hình thức tiếp xúc cử tri giúp đại biểu HĐND nắm bắt toàn diện, sâu sắc hơn ý kiến, nguyện vọng của nhân dân. Trong tiếp xúc cử tri, đại biểu HĐND phải biết cách trao đổi, tranh luận, gợi mở những vấn đề mà cử tri quan tâm. Có như vậy mới tạo nên sự gắn bó chặt chẽ giữa đại biểu và cử tri. Như tại tỉnh Thanh Hóa, một số đại biểu HĐND còn tiếp xúc cử tri bằng cách chủ động gặp gỡ, trao đổi trực tiếp với cử tri ở nơi đến khảo sát, làm việc và không chỉ ở nơi bầu ra mình... qua đó nắm bắt được nhiều thông tin, chắt lọc, tổng hợp ý kiến, đề xuất của cử tri để kiến nghị với HĐND và các cơ quan chức năng giải quyết. Tôi nghĩ, đây là cách làm hay, một kinh nghiệm tốt, các đồng chí nên tham khảo.

Thứ hai, để cử tri tin tưởng, mạnh dạn đề xuất những ý kiến, kiến nghị, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, các đại biểu HĐND phải thường xuyên theo dõi, đôn đốc các cơ quan chức năng giải quyết kiến nghị của cử tri thông qua nhiều hình thức như: gửi công văn nhắc nhở; có ý kiến tại các hội nghị của cấp ủy, chính quyền; tiếp tục chất vấn tại kỳ họp hoặc thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng để cử tri theo dõi, giám sát. Trong một số trường hợp, Thường trực HĐND, các Ban HĐND có thể tổ chức giám sát việc thực hiện các ý kiến, kiến nghị của cử tri, đồng thời cung cấp đầy đủ những thông tin về tình hình, kết quả giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri cho các vị đại biểu HĐND trước các buổi tiếp xúc cử tri. Qua thực tế chúng ta thấy: chính cử tri là người tạo ra động lực, tiếp thêm sức mạnh và đòi hỏi để đại biểu HĐND làm tốt hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đại biểu của mình và cũng chính cử tri là người giám sát có hiệu quả nhất hoạt động của đại biểu HĐND.

Về vấn đề giám sát ngân sách tại địa phương:

Tôi rất hoan nghênh các đồng chí đã lựa chọn vấn đề này để thảo luận ngay tại hội nghị khu vực đầu tiên của nhiệm kỳ mới, vì đây là vấn đề khá phức tạp, mang tính chuyên môn sâu do đó không ít địa phương còn lúng túng khi triển khai, đặc biệt là đối với những đại biểu HĐND mới trúng cử. Giám sát ngân sách nhà nước là một trong những nhiệm vụ quan trọng của HĐND các cấp, giúp cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương đánh giá chính xác hiệu quả của việc sử dụng ngân sách, phát hiện và khắc phục kịp thời những khó khăn, vướng mắc nhằm bảo đảm việc lập, phân bổ, thực hiện và quyết toán ngân sách đúng pháp luật, phù hợp với thực tiễn của địa phương. Giám sát NSNN cũng giúp kiểm chứng tính đúng đắn của các chủ trương, chính sách, pháp luật đang thực hiện vì toàn bộ hoạt động của Nhà nước, nhất là hoạt động KTXH, đều được thể hiện qua hoạt động tài chính, ngân sách.

Tôi nhất trí với đánh giá của các đồng chí là hoạt động giám sát NSNN của HĐND thời gian qua đã có bước chuyển biến đáng kể, đóng góp tích cực vào việc quản lý, sử dụng ngân sách ở địa phương có hiệu quả, đúng pháp luật, góp phần phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả rất có ý nghĩa đó thì hoạt động giám sát NSNN thời gian qua của HĐND vẫn còn những hạn chế nhất định như: chất lượng chưa cao, chưa đồng đều, nơi này nơi khác việc giám sát vẫn còn hình thức, chưa sâu, chưa chọn đúng vấn đề thực sự bức xúc để giám sát. Còn tình trạng nể nang, né tránh, chưa theo đuổi đến cùng việc yêu cầu thực hiện nghiêm túc các kiến nghị giám sát… Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế này như hoạt động giám sát còn dàn trải, nguồn lực bảo đảm cho hoạt động giám sát chưa đầy đủ, năng lực của đại biểu HĐND chưa đáp ứng yêu cầu, thông tin chưa đa dạng, thiếu sự quan tâm ở giai đoạn “hậu giám sát”, v.v.

Tại Hội nghị này, các đồng chí cũng đề xuất nhiều sáng kiến hay, trao đổi nhiều kinh nghiệm tốt nhằm tiếp tục đổi mới, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động giám sát NSNN của HĐND. Tôi xin phép không nhắc lại mà chỉ nhấn mạnh thêm một số nội dung mà tôi cho là cần thiết. Thứ nhất, chúng ta cần nhận thức đúng về nội dung, phạm vi giám sát NSNN của HĐND, đó là: giám sát về dự toán NSNN hàng năm, việc phân bổ và giao dự toán thu, chi ngân sách; giám sát quá trình chấp hành NSNN; giám sát và phê chuẩn quyết toán NSNN. Nói gọn thì như vậy nhưng chi tiết hóa từng nội dung nêu trên thì lại có rất nhiều vấn đề cụ thể về thu, chi, quản lý và chấp hành ngân sách... Trong điều kiện nguồn lực và năng lực, quỹ thời gian còn hạn chế, chắc chắn chúng ta không thể tham vọng giám sát mọi hoạt động ngân sách, do vậy, kinh nghiệm của Nghệ An rất đáng để quan tâm. Đó là “nên xây dựng chương trình giám sát vừa sức, chọn trúng những vấn đề trọng tâm đại biểu và cử tri quan tâm”. Vấn đề nào là “trúng”, là “vừa sức” thì phụ thuộc vào tình hình KTXH, điều kiện hoàn cảnh cụ thể của từng địa phương, ví dụ các đồng chí có thể tham khảo thêm kinh nghiệm được nêu trong tham luận của Thường trực HĐND tỉnh Hà Tĩnh. Thứ hai, tùy thuộc vào vấn đề được lựa chọn để giám sát mà có hình thức giám sát phù hợp như giám sát định kỳ (đối với các báo cáo về dự toán NSNN, phương án phân bổ ngân sách, báo cáo tình hình đầu tư và sử dụng vốn ngân sách…), giám sát theo chuyên đề (đối với việc thực hiện một chính sách, chủ trương lớn, vấn đề bức xúc quan trọng…), giám sát đột xuất (khi phát hiện dấu hiệu sai phạm trong quản lý tài chính, ngân sách). Việc lựa chọn đúng hình thức giám sát sẽ giúp cho công tác chuẩn bị phù hợp hơn cả về thông tin, tài liệu, nhân lực giám sát, trình tự tiến hành và quyết định hiệu quả giám sát. Ví dụ, đối với giám sát định kỳ thì vấn đề rất quan trọng là Ban Kinh tế ngân sách phải tổ chức thẩm tra kỹ lưỡng các báo cáo, gửi tài liệu sớm và đầy đủ cho đại biểu để nghiên cứu, chuẩn bị thảo luận. Thực tế hiện nay ở nhiều địa phương vẫn chủ yếu tổ chức giám sát định kỳ, chưa dành sự quan tâm thích đáng đến các hình thức giám sát theo chuyên đề và giám sát đột xuất. Đây là vấn đề cần khắc phục trong thời gian tới. Thứ ba đây là vấn đề bảo đảm thông tin cho các cơ quan của HĐND, đoàn giám sát và đại biểu HĐND. Điểm yếu phổ biến về thông tin ở nhiều địa phương hiện nay là tính chất độc lập của thông tin còn hạn chế, giám sát dựa trên thông tin do UBND, các sở, ban, ngành cung cấp là chủ yếu nên chưa bảo đảm tính đầy đủ và khách quan. Cần tăng cường thu thập thông tin qua các đợt khảo sát nghiên cứu, giám sát, tiếp xúc cử tri, chất vấn tại kỳ họp và các cơ quan thông tin đại chúng; xác lập mối quan hệ thường xuyên giữa HĐND và Kiểm toán nhà nước, các tổ chức xã hội, đoàn thể (ví dụ xây dựng quy chế phối hợp công tác trong quá trình giám sát thu – chi ngân sách giữa Thường trực HĐND tỉnh và Kiểm toán nhà nước khu vực Bắc miền Trung; ký kết thỏa thuận phối hợp hoạt động giám sát giữa HĐND và Ủy ban MTTQ cùng cấp) để các tổ chức này trở thành tai mắt giúp HĐND có thêm thông tin chuyên môn, ý kiến phản ánh của cử tri từ nhiều góc độ khác nhau phục vụ cho công tác giám sát NSNN. HĐND cũng có thể phối hợp với UBND ban hành quy chế trao đổi, cung cấp thông tin thường xuyên giữa hai bên. Đồng thời, cũng xác định rõ HĐND cấp trên sẽ cung cấp những tài liệu gì cho HĐND cấp dưới và theo những kênh cụ thể nào. Cách làm này sẽ giúp HĐND có được thông tin một cách chủ động hơn, chứ không phụ thuộc quá nhiều vào việc “cung cấp thông tin theo yêu cầu” của UBND và các sở, ban, ngành như hiện nay. Thứ tư, công tác giám sát dù có tổ chức tốt đến mấy cũng sẽ không hiệu quả nếu các kiến nghị sau giám sát không được tiếp thu và thực hiện nghiêm túc. Kinh nghiệm của HĐND tỉnh Nghệ An về việc phân công đôn đốc thực hiện kiến nghị giám sát, xây dựng hồ sơ giám sát nhằm bảo đảm cập nhật thông tin thường xuyên cho các hoạt động “hậu giám sát” và khi cần thiết ban hành nghị quyết về thực hiện các kiến nghị, sau đó giám sát thực hiện nghị quyết theo tôi rất đáng nghiên cứu, học hỏi. Liên quan đến vấn đề này, có một kinh nghiệm rất thực tế được rút ra tại Hội nghị Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng Sông Hồng và Duyên hải Bắc bộ được tổ chức tại Nam Định 10 ngày trước đây là nếu cấp ủy, nhất là đồng chí Bí thư cấp ủy quan tâm, trực tiếp chỉ đạo việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát của HĐND thì kết quả giám sát không những sẽ góp phần tích cực vào việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tạo sự chuyển biến thực sự ở địa phương mà còn nâng cao vai trò, uy tín của HĐND. Cuối cùng, để nâng cao hiệu quả giám sát NSNN cũng như chất lượng quyết định các vấn đề về ngân sách của HĐND, cần tăng cường năng lực của đại biểu HĐND và bộ máy giúp việc thông qua việc thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn về tài chính – ngân sách và quy trình giám sát ngân sách, nhất là đối với các đại biểu chuyên trách. Để phục vụ cho các đại biểu dân cử mới được bầu trong nhiệm kỳ 2011 - 2016, Ủy ban Tài chính - Ngân sách của QH đã tổ chức nhiều lớp tập huấn với sự tham gia của các chuyên gia về lĩnh vực tài chính nhằm tăng cường năng lực giám sát việc thực hiện ngân sách cho các cơ quan dân cử. Vì vậy, Thường trực HĐND các tỉnh trong khu vực của chúng ta nên xem xét nhu cầu cụ thể của mình, chủ động liên hệ với Ủy ban Tài chính - Ngân sách của QH hoặc Trung tâm Bồi dưỡng đại biểu dân cử của Ban Công tác đại biểu để đăng ký tổ chức những lớp bồi dưỡng, tập huấn về vấn đề này.

Về vấn đề thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường

Ngoài hai nội dung nói trên, tại Hội nghị này cũng có một số ý kiến đề cập đến vấn đề thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường và việc giám sát của HĐND được đặt ra ở những nơi đó như thế nào. Tại Hội nghị toàn quốc về hoạt động của HĐND và UBND tổ chức tại Hà Nội vào tháng 9.2010, có nhiều đại biểu đã trao đổi, thảo luận về vấn đề này. Nhiều ý kiến bày tỏ sự ủng hộ, cho rằng qua thời gian thí điểm cho thấy đã đạt được kết quả tích cực bước đầu, do vậy đề nghị sớm tiến hành tổng kết, đánh giá toàn diện việc thực hiện chủ trương này để triển khai trong cả nước. Tuy nhiên, cũng có không ít ý kiến băn khoăn, cho rằng còn nhiều vấn đề trong quá trình thí điểm chưa được giải quyết triệt để như: giải pháp hiệu quả bảo đảm quyền đại diện và quyền làm chủ của nhân dân ở cấp huyện; những bất cập khi không tổ chức HĐND huyện, quận, phường, đặc biệt là trong công tác giám sát, tiếp xúc cử tri; việc điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp xã và UBND cùng cấp nơi không tổ chức HĐND có điểm còn chưa hợp lý… Đây là vấn đề lớn, rất hệ trọng, nhạy cảm, liên quan mật thiết tới tổ chức và hoạt động của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là liên quan đến Hiến pháp. Chính vì vậy, trong điều kiện Hiến pháp chưa sửa đổi, Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã đồng ý về chủ trương và QH quyết định thực hiện thí điểm. Trong thời gian tới, cùng với việc tổng kết, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, chúng ta cần tổng kết toàn diện việc thực hiện chủ trương này, cân nhắc chọn một giải pháp tối ưu trong điều kiện cho phép và khả thi để trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định phù hợp với đặc điểm của hệ thống chính trị và tình hình thực tế của nước ta.

Thưa các đồng chí,

Hội nghị Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố theo khu vực là một sáng kiến hay và có tác dụng ngày càng thiết thực. UBTVQH sẽ có hướng dẫn cụ thể hơn. Tôi hy vọng, trong nhiệm kỳ này, trên cơ sở phát huy truyền thống và kinh nghiệm đã có từ các nhiệm kỳ trước, Hội nghị Thường trực HĐND các tỉnh Bắc Trung bộ sẽ tiếp tục được duy trì và ngày càng phát huy vai trò là diễn đàn của các đại biểu dân cử, là cầu nối giữa Thường trực HĐND các địa phương để trao đổi kinh nghiệm, góp phần tích cực vào việc tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức và tăng cường hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp.

Cuối cùng, cho phép tôi thay mặt UBTVQH gửi lời cảm ơn chân thành đến các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, Đoàn ĐBQH, HĐND và UBND tỉnh Thanh Hóa đã nhiệt tình, chu đáo, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức thành công Hội nghị này. Cám ơn các cơ quan thông tấn, báo chí đã đến dự và đưa tin về hội nghị.

Xin chúc các đồng chí và quý vị đại biểu sức khỏe, hạnh phúc và thành công.

Xin cám ơn!