Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) đã được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, chính thức có hiệu lực vào ngày 01/4/2025; gồm 09 chương và 72 điều (giảm 8 chương, 101 điều so với Luật năm 2015, giảm tương ứng với 53% số chương và 58,4% số điều).

Nội dung chính của Luật này tập trung vào việc đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), đồng thời đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong tổ chức thực hiện.

So sánh giữa Luật Ban hành VBQPPL năm 2025 và Luật Ban hành VBQPPL năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2020, cụ thể như sau:

VỀ ĐIỂM GIỐNG NHAU:

* Khái niệm VBQPPL: VBQPPL là văn bản có chứa quy phạm pháp luật, được ban hành đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Ban hành VBQPPL.

* Ngôn ngữ, thể thức, kỹ thuật trình bày VBQPPL:

– Ngôn ngữ được sử dụng trong VBQPPL là tiếng Việt, bảo đảm chính xác, phổ thông, thống nhất, diễn đạt rõ ràng, dễ hiểu;

– VBQPPL phải đánh số, ký hiệu bảo đảm thể hiện rõ số thứ tự liên tục, năm ban hành, loại văn bản, cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản.

* Sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi hành VBQPPL: Luật ban hành VBQPPL 2025 kế thừa Luật 2015, sửa đổi 2020 về sửa đổi, bổ sung VBQPPL, theo đó, VBQPPL chỉ được sửa đổi, bổ sung, thay thế bằng VBQPPL của chính cơ quan, người có thẩm quyền đã ban hành văn bản đó hoặc bị đình chỉ việc thi hành bằng văn bản của cơ quan, người có thẩm quyền.

* Về thẩm quyền ban hành VBQPPL đối với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước: cơ bản kế thừa Luật hiện nay.

* Hiệu lực trở về trước của VBQPPL: Cả Luật năm 2015 và Luật năm 2025 đều quy định VBQPPL không được quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp sau đây:

– Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý;

– Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn. 

NHỮNG ĐIỂM MỚI LUẬT BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT 2025:

* Bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền cấp xã; bổ sung 01 hình thức VBQPPL do Chính phủ ban hành

Giới thiệu những điểm mới có tính đột phá của Luật Ban hành VBQPPL năm 2025, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, với việc giảm đáng kể số lượng chương, điều so với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 đã thể chế hóa Kết luận số 119-KL/TW về việc “sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL theo hướng chỉ quy định cụ thể trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội”, bảo đảm rút ngắn thời gian, nhưng vẫn nâng cao “năng suất”, kịp thời đáp ứng yêu cầu của thực tiễn phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, bảo đảm “chất lượng” VBQPPL, đồng thời bổ sung nội dung về tổ chức thi hành VBQPPL.

Bên cạnh đó, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 đã đơn giản hoá hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trong đó, xác định lại thẩm quyền ban hành VBQPPL của một số chủ thể theo Hiến pháp năm 2013; Luật năm 2025 đã bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền cấp xã; bổ sung 01 hình thức VBQPPL do Chính phủ ban hành là nghị quyết để giải quyết các vấn đề cấp bách, quan trọng phát sinh từ thực tiễn.

Đồng thời, đổi mới mạnh mẽ việc lập Chương trình lập pháp hằng năm với tính chất linh hoạt cao, quy trình chính sách được thực hiện độc lập với việc lập Chương trình lập pháp hằng năm: Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định Chương trình lập pháp hằng năm trên cơ sở tờ trình đề xuất của chủ thể có thẩm quyền trình thay cho việc xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội quyết định Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm. 

Điều này khắc phục tính hình thức trong xây dựng hồ sơ đề nghị; xác định rõ thẩm quyền của Chính phủ quyết định chính sách trong quy trình xây dựng luật, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua luật.

* Bổ sung hình thức lấy ý kiến là tham vấn chính sách

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cũng cho biết, tại Luật Ban hành VBQPPL 2025 cũng đã bổ sung hình thức lấy ý kiến là tham vấn chính sách trong quá trình xây dựng chính sách dự án luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. 

Đây là một trong những hình thức mới để lấy ý kiến nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện nay trong quy trình xây dựng pháp luật, nhất là trong quy trình lập đề nghị việc xây dựng chính sách chưa được quan tâm đúng mức, chính sách được đề ra còn chung chung.

Theo Luật Ban hành năm 2025, quy trình chính sách đóng vai trò quan trọng, chất lượng của chính sách sẽ quyết định đến chất lượng của dự thảo VBQPPL. Thông qua hoạt động tham vấn chính sách, cơ quan đề xuất chính sách sẽ tìm kiếm sự đồng thuận, lựa chọn giải pháp tối ưu, hoàn thiện chính sách làm cơ sở soạn thảo VBQPPL, cũng như bảo đảm tính khả thi của chính sách trong cuộc sống.

* Cơ quan trình chịu trách nhiệm đến cùng trong xây dựng luật

Về quy định cơ quan trình chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, chịu trách nhiệm cho đến khi dự án được thông qua hoặc ký ban hành, với tinh thần mỗi nhiệm vụ chỉ giao cho một người chủ trì và chịu trách nhiệm và là thể chế chỉ đạo của cấp có thẩm quyền của Đảng, bảo đảm được tính liên tục trong suốt quá trình xây dựng dự án luật, từ đề xuất, soạn thảo, trình cho đến khâu chỉnh lý Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đồng thời, bảo đảm tốt hơn việc thi hành luật sau khi được Quốc hội thông qua, Luật Ban hành năm 2025 quy định cơ quan trình chịu trách nhiệm chủ trì, phối hợp với cơ quan thẩm tra và các cơ quan có liên quan trong việc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội, đồng thời cơ quan thẩm tra cũng có ý kiến phản biện theo thẩm quyền trong suốt quá trình cơ quan trình, trình dự án.

* Bổ sung quy định tổ chức thi hành, hướng dẫn áp dụng VBQPPL

Ngoài ra, Luật Ban hành VBQPPL 2025 cũng đã bổ sung quy định tổ chức thi hành VBQPPL. Đây là điểm mới của Luật khắc phục nguyên nhân VBQPPL chưa xác định rõ các hoạt động nào thuộc về tổ chức thi hành pháp luật và quy định trách nhiệm nghĩa vụ thực hiện cho các chủ thể. Do đó, dẫn đến việc thực hiện công tác tổ chức thi hành pháp luật chưa đạt hiệu quả, thực chất. 

Theo Luật năm 2025, việc tổ chức thi hành VBQPPL đã quy định những nội dung cơ bản để cơ quan, người có thẩm quyền tổ chức thi hành VBQPPL sau khi được ban hành; trách nhiệm tổ chức thi hành VBQPPL và báo cáo hoặc cung cấp thông tin về tổ chức thi hành.

Bên cạnh đó, trong nội dung tổ chức thi hành VBQPPL, Luật năm 2025 cũng đã bổ sung quy định hướng dẫn áp dụng VBQPPL, theo đó, cơ quan, người có thẩm quyền ban hành VBQPPL xem xét, hướng dẫn áp dụng đối với văn bản do mình ban hành bằng văn bản hành chính, trên cơ sở đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Ngoài ra, Luật Ban hành VBQPPL năm 2025 cũng có những nội dung mới về trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan trong quá trình xây dựng, tổ chức thi hành VBQPPL; ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong xây dựng văn bản; nguồn lực bảo đảm cho công tác xây dựng, tổ chức thi hành;...