Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV, chiều ngày 23/10/2024, tại Nhà Quốc hội, dưới dự chủ tọa của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh điều hành nội dung phiên họp.

Tại phiên thảo luận, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa có ý kiến phát biểu của đại biểu Mai Văn Hải, Tỉnh ủy viên, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh. Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh Thanh Hóa xin trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của đại biểu Mai Văn Hải.

Kính thưa Chủ tọa phiên họp,

Kính thưa các vị đại biểu Quốc hội,

Trước hết, tôi thống nhất với báo cáo giải trình, tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tôi xin phép được có thêm một số ý kiến như sau:

Một là, khoản 7 Điều 7 về chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa, trong đó có quy định hình thành Quỹ bảo tồn di sản văn hóa trên cơ sở tuân thủ pháp luật, được sự đồng ý của cơ quan quản lý nhà nước để chủ động trong việc bảo tồn các di sản văn hóa bị xuống cấp và ở điểm b khoản 5 Điều 92 có quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa các địa phương. Theo tôi, cần phải xem xét, cân nhắc kỹ vấn đề này, bởi vì việc hình thành quỹ ở địa phương có thể nói rất khó khăn và không phải đơn vị nào cũng có thể xây dựng được quỹ này và giả sử có xây dựng để đáp ứng được yêu cầu trong việc bảo tồn các di tích là cũng rất khó khăn. Cho nên việc sử dụng Quỹ bảo tồn ở địa phương theo cá nhân tôi nghĩ sẽ không hiệu quả và tôi đề xuất rằng nên để việc thành lập quỹ ở trung ương và do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định thành lập và quản lý quỹ này là phù hợp.

Hai là, Điều 30 về dự án đầu tư xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ nằm ngoài các khu vực bảo vệ di tích, di sản thế giới. Quy định các dự án đầu tư, xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ nằm ngoài khu vực bảo vệ di tích có khả năng tác động tiêu cực đến các yếu tố gốc cấu thành di tích, cảnh quan văn hóa phải có ý kiến thẩm định bằng văn bản của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về văn hóa. Theo tôi, quy định để quản lý việc đầu tư, xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ ngoài khu vực bảo vệ di tích là cần thiết, song không để làm khó, làm tăng thêm thủ tục cho việc thực hiện các dự án đầu tư, xây dựng công trình cũng như xây dựng nhà ở riêng lẻ ở khu vực gần khu vực bảo vệ di tích.

Việc đầu tư, xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ ngoài khu vực bảo vệ theo tôi cũng giống như các dự án khác, đều phải tuân thủ theo quy định của pháp luật và tuân thủ theo quy hoạch, kế hoạch được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Những công trình có khả năng tác động tiêu cực đến yếu tố gốc cấu thành di tích được quy định thuộc một trong trường hợp quy định tại khoản 2 điều này, như có thể làm sai lệch các sự kiện lịch sử, nguy cơ phá vỡ cấu trúc quy hoạch, có nguy cơ tác động tiêu cực đến sự toàn vẹn về giá trị, cảnh quan thiên nhiên, nguy cơ che khuất tầm nhìn. Quy định như dự thảo theo tôi rất khó xác định những trường hợp có khả năng tác động tiêu cực đến yếu tố gốc. Hơn nữa, cũng không xác định được phạm vi từ khu vực bảo vệ 2 trở ra bao nhiêu mét, nên có thể tất cả các công trình, dự án nhà ở gần khu vực bảo vệ 2 đều phải xin phép cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, như thế sẽ thêm thủ tục, khó khăn cho đầu tư, xây dựng các công trình cũng như xây dựng nhà ở riêng lẻ của nhân dân. Vì vậy, tôi đề nghị nên chỉ quy định các dự án, công trình xây dựng nhà ở riêng lẻ trong phạm vi khu vực bảo vệ 2 trở ra bao nhiêu mét và kèm theo các nguyên tắc, tiêu chí để nhận biết cụ thể các công trình ảnh hưởng tiêu cực đến các yếu tố gốc cấu thành di tích, không nên quy định, liệt kê các trường hợp có nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến các yếu tố gốc cấu thành di tích như trong dự thảo.

Ba là, đối với quy định tại Điều 24 về xếp hạng và hủy bỏ di tích xếp hạng. Theo các quy định tại khoản 1 Điều 24, việc xếp hạng di tích ở phạm vi quốc gia được phân biệt dựa theo giá trị tiêu biểu, giá trị tiêu biểu quốc gia, giá trị đặc biệt tiêu biểu quốc gia. Tuy nhiên, giữa các giá trị tiêu biểu của địa phương, giá trị tiêu biểu của quốc gia và giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia đều chỉ có một tiêu chí chung là đáp ứng ít nhất một trong các tiêu chí quy định tại Điều 22 luật này. Như vậy, sự khác biệt để làm căn cứ xếp hạng khác nhau giữa các loại di tích là không rõ ràng và có thể chồng lấn hoặc không thể xếp hạng chính xác được. Do vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo cần quy định cụ thể nhằm tạo thuận tiện cho quá trình triển khai thực hiện cũng như bảo đảm tính khả thi của điều luật.

Bốn là, tại khoản 3 Điều 32 về người đại diện, tổ chức được giao quản lý, sử dụng di tích. Dự thảo luật quy định thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Bộ trưởng, người đứng đầu cơ quan, tổ chức ở Trung ương quyết định thành lập tổ chức quản lý di tích. Quy định như dự thảo theo tôi cũng chưa rõ về thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Bộ trưởng, người đứng đầu ngành cơ quan ở Trung ương quyết định thành lập tổ chức quản lý di tích. Đề nghị nên giao thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh thành lập Ban Quản lý di tích đối với các di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt, di tích được UNESCO công nhận di sản thế giới và Ban Quản lý trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ những nơi có liên quan từ 2 tỉnh trở lên thì thẩm quyền thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Ban Quản lý di tích cấp tỉnh thì giao cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện thành lập và là đơn vị sự nghiệp công lập có thu, quy định một Ban Quản lý có thể quản lý nhiều di tích, tránh tình trạng như hiện nay ở một số địa phương việc quản lý các di tích, mô hình quản lý chưa thống nhất, cùng cấp di tích có nơi Ban Quản lý huyện quản lý di tích, có nơi Ban Quản lý di tích thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý.

Tôi xin hết ý kiến. Xin cảm ơn Quốc hội.