Sáng 28/5, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung phiên họp.

Tại phiên thảo luận, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa có ý kiến phát biểu của đại biểu Phạm Thị Xuân, Thư ký Tòa án nhân dân huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa, Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh xin trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của đại biểu Phạm Thị Xuân.

Kính thưa Chủ tọa phiên họp,

Kính thưa Quốc hội,

Qua nghiên cứu dự thảo Luật Tổ chức Tòa án (sửa đổi), tôi xin góp ý về 2 nội dung sau.

Một, về đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử quy định tại khoản 1 Điều 4. Việc đổi mới tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử theo hướng tổ chức Tòa án nhân dân cấp tỉnh thành Tòa án nhân dân phúc thẩm, Tòa án nhân dân cấp huyện thành Tòa án nhân dân sơ thẩm là phù hợp và cần thiết bởi những lý do sau.

Thứ nhất, việc đổi mới này là để thể chế hóa yêu cầu của Đảng, cụ thể như sau:

Nghị quyết 27 ngày 9/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đặt ra yêu cầu thống nhất nhận thức việc các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đó là độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử, thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đẩy mạnh cải cách tư pháp, bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử, thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Hoàn thiện cơ chế để khắc phục tình trạng quan hệ giữa các cấp Tòa án là quan hệ hành chính. Đảm bảo độc lập giữa các cấp xét xử và độc lập của thẩm phán, hội thẩm khi xét xử, Nghị quyết số 48 ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 để ra định hướng, trọng tâm là hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân, bảo đảm Tòa án xét xử độc lập, đúng pháp luật, kịp thời và nghiêm minh, phân định thẩm quyền xét xử của Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án phúc thẩm phù hợp với nguyên tắc 2 cấp xét xử. Nghị quyết số 49 ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đề ra nhiệm vụ tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử không phụ thuộc vào đơn vị hành chính.

Thứ hai, thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp, thẩm quyền xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân phúc thẩm thu hẹp dần để tăng thẩm quyền cho các Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm, so với trước đây thẩm quyền của Tòa án cấp sơ thẩm đã được mở rộng nhiều hơn. Trước đây, Tòa án sơ thẩm chỉ xét xử các vụ án hình sự có mức cao nhất của khung hình phạt đến 7 năm thì nay đã xét xử các vụ án hình sự có mức cao nhất của khung hình phạt lên đến 15 năm tù; nhiều tranh chấp về dân sự, kinh doanh, thương mại có yếu tố nước ngoài trước đây thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm đã được chuyển cho Tòa án cấp sơ thẩm.

Thứ ba, tổ chức lại các Tòa án theo thẩm quyền xét xử để khắc phục tình trạng quan hệ giữa các cấp Tòa án là quan hệ hành chính, góp phần thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử. Hiện nay, các Tòa án cấp sơ thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm đều được quy định rõ trong Luật Tố tụng và trong bản án, quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm, Tòa án cấp sơ thẩm, Tòa án nhân dân tối cao đều nhận định về bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm mà không nhận định về bản án, quyết định của Tòa án cấp huyện hay Tòa án cấp tỉnh.

Thứ tư, tiếp tục khẳng định Tòa án là cơ quan xét xử của Nhà nước thực hiện quyền tài phán quốc gia, không phải là Tòa án của tỉnh, của huyện, không thực hiện quyền tài phán của tỉnh, của huyện. Các luật tố tụng hiện hành đều quy định về thủ tục xét xử tại Tòa án cấp sơ thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm.

Thứ năm, việc thành lập các Tòa án này sẽ không phải sửa các luật liên quan vì đã quy định trong điều khoản chuyển tiếp của dự thảo luật. Việc đổi mới tổ chức Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử có phát sinh chi phí về sửa con dấu, biển hiệu của Tòa án nhưng không đáng kể so với lợi ích to lớn, lâu dài của việc đổi mới các Tòa án này như là tăng được hiệu quả, chuyên môn hóa được hoạt động của ngành Tòa án và đặc biệt nó đảm bảo tính nhất quán trong áp dụng pháp luật phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay và trong tương lai, đảm bảo tính minh bạch, tránh được việc các cơ quan hành chính có thể tác động trực tiếp đến hoạt động độc lập của Tòa án.

Hai, về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp quy định tại khoản 3 Điều 141, tôi thống nhất với ý kiến của đại biểu Việt Nga - Đoàn Hải Dương và đề nghị chỉnh lý khoản 3 Điều 141 dự thảo luật như sau "Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của chủ tọa phiên tòa, phiên họp. Trường hợp ghi âm, ghi hình ảnh của người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp thì phải được sự đồng ý của họ và sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp". Bởi vì những lý do sau đây:

Thứ nhất, để đảm bảo quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp.

Thứ hai, để bảo vệ quyền con người, quyền công dân đối với hình ảnh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình.

Thứ ba, để đảm bảo tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều phối tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.

Tôi xin hết ý kiến. Xin trân trọng cảm ơn Quốc hội.