Thảo luận tại phiên giám sát sáng 30.5, ĐBQH Lê Thanh Hoàn (Thanh Hoá) kiến nghị, trong dự thảo Nghị quyết giám sát, Quốc hội cần bổ sung quy định về biện pháp, chế tài xử lý cụ thể đối với những trường hợp chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm những quy định của pháp luật quy hoạch được thực thi nghiêm túc trên thực tế.

Cần cho phép Chính phủ thực hiện một số quy định khác luật

Qua nghiên cứu báo cáo của Chính phủ và báo cáo của Đoàn Giám sát của Quốc hội về "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”, tiếp tục thảo luận tại phiên họp sáng nay, các đại biểu Quốc hội đều tán thành và thống nhất với các nhận định của Đoàn giám sát về kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch. Các đại biểu Quốc hội cũng nhất trí sự cần thiết phải ban hành Nghị quyết của Quốc hội, theo đó cho phép Chính phủ, các cơ quan liên quan được thực hiện một số giải pháp cụ thể khác luật hiện hành để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc mà Đoàn giám sát đã chỉ rõ, nhằm đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch, bảo đảm chất lượng quy hoạch. 

Đề cập đến vấn đề công khai quy hoạch, ĐBQH Lê Thanh Hoàn (Thanh Hoá) dẫn  nhận định của Chính phủ tại Báo cáo về Kết quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch "việc triển khai lập quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn thời gian qua đã được thực hiện tuân thủ theo đúng quy định pháp luật. Các đồ án quy hoạch được phê duyệt là căn cứ pháp lý quan trọng để quản lý phát triển đô thị và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của từng địa phương, vùng và cả nước. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, hướng dẫn các địa phương thực hiện theo quy hoạch đô thị được duyệt cũng được tăng cường". 

 Theo ĐB Lê Thanh Hòan, Báo cáo của Chính phủ đã nêu được một số tồn tại, hạn chế trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt, thực hiện, điều chỉnh quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn nhưng trong những nội dung quan trọng chưa được báo cáo rõ với Quốc hội là công tác công bố, công khai quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn. "Một vấn đề tưởng chừng như đơn giản chỉ là một cú kích chuột, nhưng việc thực hiện thì có vẻ rất khó khăn trên thực tế". 

ĐB Lê Thanh Hoàn bày tỏ nhất trí với nhận định của Đoàn giám sát. Đó là, việc công bố, công khai thông tin quy hoạch ở một số địa phương còn chậm, chưa thường xuyên, liên tục, chưa tăng cường áp dụng công nghệ thông tin để công khai và cung cấp thông tin quy hoạch hiệu quả. Công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người dân trong việc thực hiện quy hoạch và việc chấp hành nghiêm chỉnh các quy định về quản lý trật tự xây dựng đô thị chưa được các cấp chính quyền quan tâm, thực hiện tốt.

Nhiễu loạn thị trường vì chưa coi trọng công khai thông tin quy hoạch

Phân tích vấn đề này, đại biểu tỉnh Thanh Hoá nêu rõ, hiện tại, việc công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được quy định rất rõ tại Luật đất đai và Luật Quy hoạch. Theo đó, tại Điều 48 Luật Đất đai, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh tại trụ sở cơ quan và trên cổng thông tin điện tử của UBND cấp tỉnh; UBND cấp huyện có trách nhiệm công bố, công khai quy hoạch sử dụng đất cấp huyện tại trụ sở cơ quan, trên cổng thông tin điện tử của UBND cấp huyện. Việc công khai được thực hiện trong suốt kỳ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Theo Điều 42 Luật Xây dựng thì Đồ án quy hoạch xây dựng phải được công bố thông tin trên trang thông tin điện tử của cơ quan lập quy hoạch. Đồng thời, theo Điều 40 Luật Quy hoạch thì Quy hoạch phải được đăng tải thường xuyên, liên tục trên trang thông tin điện tử của cơ quan, tổ chức lập quy hoạch. Ngoài ra, quy hoạch còn được công bố theo các hình thức sau đây: Thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng; Trưng bày mô hình, hệ thống sơ đồ, bản đồ, hệ thống cơ sở dữ liệu về quy hoạch; Tổ chức hội nghị, hội thảo; Phát hành ấn phẩm.

Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, công tác công bố công khai thông tin quy hoạch nói chung thực sự còn rất hình thức, đặc biệt là quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng. Điều này thể hiện tại Nghị quyết số 83 năm 2019 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ Bảy Quốc hội Khóa XIV; cũng như Chỉ thị 05 ngày 1.3.2019 của Thủ tướng Chính phủ.

Quyết định số 1398 ngày 16.10.2019 của Thủ tướng Chính phủ nhằm thúc đẩy thực hiện đăng tải công khai thông tin hồ sơ đồ án quy hoạch lên Cổng thông tin điện tử quốc gia, cũng đề ra yêu cầu: Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xây dựng Cổng thông tin quy hoạch xây dựng quốc gia. Đồng thời Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường triển khai nghiên cứu, hoàn thiện quy định về hệ thống bản vẽ hồ sơ quy hoạch xây dựng và quy hoạch sử dụng đất đảm bảo thống nhất, đồng bộ trong triển khai thực hiện và công tác quản lý. UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, thực hiện xây dựng trang thông tin quy hoạch của địa phương và cập nhật, đăng tải lên Cổng thông tin quy hoạch xây dựng quốc gia.

Mặc dù vậy, việc thực hiện công khai thông tin chỉ riêng đối với quy hoạch xây dựng cũng chưa đạt yêu cầu. Gần đây là văn bản số 4363 ngày 25.10.2021 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị thực hiện đăng tải thông tin hồ sơ đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị Việt Nam lên Cổng thông tin điện tử. Đây cũng không phải lần đầu Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương thực hiện việc đăng tải thông tin hồ sơ quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị lên cổng thông tin điện tử.

Theo đó, toàn quốc hiện có 53 tỉnh, thành phố đã thực hiện việc đăng tải, với tổng số 1.087 hồ sơ đồ án quy hoạch. Theo thống kê cho thấy, có 10 địa phương chưa thực hiện việc đăng tải; 12 địa phương đăng tải họ khi với số lượng rất hạn chế chỉ có 1 đồ án quy hoạch duy nhất. Do đó, nhận định “Các đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch sử dụng đất cấp huyện sau khi được phê duyệt đều tổ chức công bố công khai, đồng thời được đăng tải trên trang thông tin điện tử của các cơ quan tổ chức lập quy hoạch để các tổ chức, cá nhân tiếp cận và khai thác sử dụng” tại trang 34 của báo cáo nếu đúng thì thực sự rất đáng ghi nhận. Theo ĐB Lê Thanh Hoàn, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo cụ thể hơn với Quốc hội nội dung này.  

Từ những phân tích trên, ĐB Lê Thanh Hoàn nêu rõ, việc công bố công khai thông tin quy hoạch theo yêu cầu của Luật Quy hoạch có lúc, có nơi chưa được thực hiện nghiêm túc. Chưa kể đến việc nội dung công bố thông tin quy hoạch còn rất hình thức, nhiều nội dung công bố chỉ có quyết định mà không có bản vẽ, đồ án cụ thể; hoặc nếu có bản vẽ thì dung lượng bản ảnh thấp không thể xem được nội dung.

"Rõ ràng việc thực hiện công bố công khai thông tin quy hoạch, đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của người dân chưa thực sự được coi trọng; theo phản ánh của cử tri thì những gì người dân cần biết, muốn biết thì dù muốn cũng khó có thể tiếp cận. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhiễu loạn thông tin, sốt ảo đất đai, đầu cơ thao túng thị trường đất đai, gây bất ổn thị trường, khiếu kiện về đất đai dẫn đến mất an ninh trật tự tại một số địa phương".

Trong khi đó, việc xử lý trách nhiệm đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện việc công bố công khai thông tin lại chưa được thực hiện nghiêm túc, chưa thấy có báo cáo số liệu về xử lý kỷ luật, xử lý trách nhiệm trong trường hợp không công bố công khai thông tin quy hoạch.

Do đó đại biểu đề nghị với Quốc hội, trong dự thảo Nghị quyết giám sát, Quốc hội cần bổ sung quy định về biện pháp, chế tài xử lý cụ thể đối với những trường hợp chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm những quy định của pháp luật quy hoạch được thực thi nghiêm túc trên thực tế.