Tiếp nối chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, ngày 31/10 tại tổ 3 (gồm Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa và Tây Ninh), các đại biểu đã thảo luận sâu về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp. Phiên thảo luận do đại biểu Mai Văn Hải, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa chủ trì.

Việc sửa đổi Luật lần này nhận được sự ủng hộ cơ bản của các đại biểu. Mục tiêu chung là kịp thời thể chế hóa Kết luận số 158-KL/TW (26/5/2025) của Bộ Chính trị về xây dựng công nghiệp an ninh trong kỷ nguyên phát triển; đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm tạo lập môi trường pháp lý rõ ràng, minh bạch cho phát triển công nghiệp quốc phòng - an ninh trong bối cảnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và yêu cầu nâng cao năng lực tự chủ quốc gia.

Gần dân, thực tiễn - đặt tên gọi phải phù hợp chức năng, nhiệm vụ

Một trong những nội dung thu hút thảo luận sôi nổi là vấn đề đặt tên và phạm vi hoạt động của Quỹ đầu tư/phát triển công nghiệp an ninh. Nhiều đại biểu băn khoăn việc đặt tên là “Quỹ đầu tư phát triển công nghiệp an ninh” có thể thu hẹp nguồn hình thành, mục tiêu, đối tượng thụ hưởng và cơ chế quản lý so với yêu cầu thực tiễn.

Toàn cảnh phiên thảo luận tổ

Đại biểu Mai Văn Hải nêu quan điểm thẳng thắn: nên cân nhắc đặt tên là “Quỹ công nghiệp an ninh”. Theo đại biểu, tên gọi này sẽ cho phép quỹ thực hiện cả chi thường xuyên và chi cho các nhiệm vụ cấp bách, đột xuất liên quan đến an ninh - những khoản chi không chỉ mang tính đầu tư lâu dài. Nếu chỉ bỏ trọn niềm tin vào “quỹ đầu tư”, mục tiêu hoạt động có thể bị bó hẹp chỉ vào đầu tư sinh lời, không đáp ứng đầy đủ yêu cầu quốc phòng - an ninh trong tình huống khẩn cấp.

Ý kiến này phản ánh tư duy về công tác xây dựng thể chế phải gắn với tính đặc thù của lĩnh vực: công nghiệp quốc phòng, an ninh không chỉ là đầu tư kinh tế mà còn là vấn đề an ninh-quốc phòng, do đó khuôn khổ pháp lý và tên gọi quỹ cần tương thích với trách nhiệm và nhiệm vụ đặc thù đó.

Đồng bộ pháp luật ngân sách - tránh mâu thuẫn về khung kế hoạch tài chính

Vấn đề khác được đặt ra mang tính kỹ thuật luật pháp, nhưng có ý nghĩa then chốt đối với khả năng triển khai là sự tương thích giữa quy định trong Dự thảo và Luật Ngân sách Nhà nước. Đại biểu Vũ Xuân Hùng (Thanh Hóa) phân tích rằng một số quy định hiện chưa phù hợp với khuôn khổ quản lý tài chính hiện hành. Cụ thể, quy định về “kế hoạch tài chính 3 năm” tại Khoản 1, Điều 21 mâu thuẫn với nguyên tắc kế hoạch 5 năm được Luật Ngân sách Nhà nước và các chương trình, kế hoạch phát triển sử dụng. Ông đề nghị chỉnh lý cụm từ này thành “kế hoạch tài chính 5 năm” để tạo đồng bộ về khung thời hạn kế hoạch tài chính giữa các văn bản quy phạm pháp luật.

Bên cạnh đó, đại biểu Hùng đề xuất rà soát, chỉnh lý Điều 22 để phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền. Theo đại biểu, khi tách bạch hai quỹ (Quỹ công nghiệp quốc phòng và Quỹ đầu tư phát triển công nghiệp an ninh), cần làm rõ cơ chế quản lý, giao quyền chủ động cho Bộ chuyên ngành trong phạm vi pháp luật cho phép, đồng thời bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, phù hợp với bản chất là quỹ tài chính ngoài ngân sách Nhà nước.

Cân bằng giữa quản lý nhà nước và cơ chế rủi ro - khuyến khích đầu tư mạo hiểm có kiểm soát

Thảo luận cũng tập trung vào yêu cầu cho phép các quỹ được thực hiện một số hoạt động đầu tư có chấp nhận rủi ro, nhằm thúc đẩy nghiên cứu, phát triển sản phẩm, dịch vụ công nghiệp an ninh. Đại biểu Vũ Xuân Hùng chỉ rõ: lịch sử phát triển các ngành công nghiệp chiến lược đòi hỏi không chỉ các khoản đầu tư an toàn mà cả các khoản đầu tư mạo hiểm, hỗ trợ khởi nghiệp, nghiên cứu công nghệ lõi. Vì vậy, Dự thảo cần ghi nhận cơ chế để quỹ có thể tham gia tài trợ, đầu tư có rủi ro trong giới hạn được pháp luật cho phép, nhằm kích hoạt động lực đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực có tính chất chiến lược này.

Tránh chồng chéo tổ chức - làm rõ mối quan hệ giữa Hội đồng quản lý và Ban chỉ đạo Nhà nước

Dự thảo luật đề xuất thành lập Hội đồng quản lý phát triển công nghiệp an ninh, với chức năng tham mưu, hỗ trợ quản lý nhà nước và ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan. Đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) nêu quan ngại về mối quan hệ giữa mô hình Hội đồng này và Ban chỉ đạo Nhà nước về công nghiệp quốc phòng an ninh do Thủ tướng thành lập trước đây. Bà Xuân đề nghị làm rõ mối quan hệ, cơ chế phối hợp giữa hai cấu trúc để tránh trùng lắp, chồng chéo trong chỉ đạo, điều hành ở cấp trung ương; đồng thời bảo đảm tính thống nhất, hiệu lực lãnh đạo, điều hành trong phát triển công nghiệp quốc phòng - an ninh.

Cùng quan điểm, đại biểu Cao Thị Xuân cảnh báo về rủi ro khi đặt tên, phân loại quỹ và giao quyền quản lý mà không gắn với cơ chế phối hợp liên ngành:

“Nếu quy định như dự thảo luật sẽ không đầy đủ đối với lĩnh vực công nghiệp an ninh do cụm từ ‘đầu tư phát triển’ sẽ thu hẹp đáng kể nguồn hình thành, mục tiêu, đối tượng thụ hưởng, cơ chế quản lý với quỹ công nghiệp an ninh.”

Nhìn tổng thể: đổi mới thể chế phải song hành với nguồn lực và tổ chức thực thi

Nhiều ý kiến tại tổ khẳng định sự cần thiết của Dự thảo luật trong bối cảnh yêu cầu nâng cao năng lực quốc phòng - an ninh gắn với phát triển khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, các đại biểu cũng nhấn mạnh rằng chất lượng thể chế không chỉ nằm ở văn bản pháp luật, mà còn phụ thuộc vào tên gọi phù hợp, cơ chế quản lý thực tế, nguồn lực tài chính rõ ràng, phân cấp phân quyền hợp lý và cơ chế phối hợp hiệu quả.

Đề xuất đặt tên “Quỹ công nghiệp an ninh”, chỉnh sửa khung kế hoạch tài chính thành 5 năm, mở cửa cho cơ chế đầu tư chấp nhận rủi ro có kiểm soát, và làm rõ mối quan hệ giữa Hội đồng quản lý và Ban chỉ đạo Nhà nước là những điểm sửa đổi mang tính chiến lược, có thể quyết định tính khả thi và hiệu quả triển khai luật khi được thông qua.

Kết thúc phiên thảo luận, các ý kiến, đề xuất được tổng hợp để Ban soạn thảo nghiên cứu, chỉnh lý, đảm bảo dự thảo khi trình toàn thể Quốc hội sẽ phản ánh được tinh thần xuyên suốt: thể chế hóa kịp thời đường lối, chính sách của Đảng; bảo đảm an ninh quốc gia; thúc đẩy phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh mang tính bền vững và phù hợp thực tiễn.